Deel 1 : De eerste generatie – Pharmium Apothekers

100 jaar Apotheek Barentsen - Deel 1 - De eerste generatie

ARTSENIJBEREIDKUNST

In 2020 bestaat Apotheek Barentsen 100 jaar. Ontdek in 4 artikelen het persoonlijke verhaal achter de bedrijfsgeschiedenis met herin-neringen aan de tijdsgeest in Drachten, de generaties apothekers, de apothekerswerkzaamheden en de ontwikkelingen in de toegepaste geneesmiddelen. Elk artikel sluit af met de quiz ‘Per Medicijn Wijzer’ met leuke en wetenswaardige apothekersvragen. Dit eerste artikel gaat over de eerste generatie Barentsen in de periode 1920 - 1954.

A. A. Barentsen heeft de voormalige apotheek van Anske van der Meulen, bijgenaamd Anske Apteker, overgenomen in 1920 en is rond 1926 verhuisd naar de Noorderbuurt 26.

Drachten geschiedenis

Drachten is ontstaan door turfwinning en het graven van de Drachtster compagnonsvaart in 1641. Hierdoor werd het oostelijke veengebied ten behoeve van de turfwinning optimaal ontsloten met Smalle Ee. Er kwamen molens, kalkovens, scheepshellingen en een tabaksfabriek. In 1920 kwam de NTM (Nederlandse Tramweg Maatschappij) met stoomtramverbindingen naar Leeuwarden, Heerenveen en Groningen.

Werkgelegenheid

Dit gaf extra werkgelegenheid aan timmerlieden, wagenmakers, smeden, bankwerkers, koperslagers, schilders, stoffeerders, etc. In de veengebieden heerste vaak bittere armoede en kwam er na de Eerste Wereldoorlog meer aandacht voor sociale vraagstukken. De zorg bestond destijds uit 2 apotheken (Van der Meulen en Posthuma) en 4 huisartsen. Een ziekenhuis was er nog niet en in de apotheek lag de nadruk op ambachtelijke artsenijbereidkunst.

‘Pillen werden alleen gemaakt als het medicijn lastig als poeder in te nemen was vanwege de slechte smaak van de grondstoffen.’

Adriaan Abraham Barentsen, de eerste generatie

De in 1882 geboren A. A. Barentsen was een telg uit een onderwijs gezin. Ook hij volgde een studie in het onderwijs en begon zijn loopbaan als onderwijzer in Rotterdam. Weldra ontdekte hij dat onderwijs hem niet beviel en ging eerst naar de HBS in Middelburg en ging vervolgens farmacie studeren aan de Amsterdamse universiteit.

In 1920 maakte Barentsen de stap naar de vroegere apotheek Ankse van der Meulen. Bij de verhuizing boden vrienden Barentsen een ‘gaper’ aan ontworpen door beeldhouwer Dirk Wolters. Omstreeks 1926 kocht hij een oude boerderij en verbouwde die samen met bakker D. van der Mei. Het huis was voorzien van waterleiding en, oh wat een luxe, een douchecel.

Oude etiketten

Gipsafdruk van A. A. Barentsen

Brede belangstelling

Brede belangstelling Barentsen stond bekend om zijn gastvrijheid. Regelmatig verleende hij onderdak aan deelnemers van sportwedstrijden, toneelspelers en aan vluchtelingen. Ook was hij politiek geïnteresseerd. De ontwikkelingen van het nationaalsocialisme baarde hem zorgen.

Daarnaast had hij een brede culturele belangstelling. Hij zorgde voor een weegschaal op de markt en inventariseerde de eiproductie in de wijde omtrek om zo belangstelling te wekken voor een wekelijkse eiermarkt. Ook was hij een groot toneelliefhebber en stimuleerde toneelgezelschappen naar Drachten te komen waar ze optraden in De Pijlaars en later in De Phoenix.

Binnen een jaar na zijn komst in Drachten startte de nieuwe apotheker een opleiding voor apothekersassistenten en schreef daarvoor in 1924 een boek; ‘400 vragen voor den Leerling-Adsistent-Apotheker’.

‘Het werk in de apotheek bestond voor het grootste deel uit eigen bereidingen (artsenijbereidkunst).’

Drachtster Kei

Barentsen had veel oog voor archeologische en plaatselijke oudheden en historische herinneringen. Hij heeft zich beijverd om bodemvondsten uit de kraanlanden aan te kopen en zodoende vernietiging of verspreiding te behoeden.

De vondsten zijn aan het Fries Museum in Leeuwarden en aan de studiecollectie van het Biologisch-Archeologisch Instituut der Rijksuniversiteit Groningen geschonken.

De meest in het oog springende opgraving is ongetwijfeld de Drachtster Kei uit de ijstijd uit Finland. In die tijd was het een avontuur om de zware steen uit het zand te takelen. Samen met dokter Siebenga waren zij de initiatiefnemers om de steen een plek te geven bij de Haersma State. De steen werd overgedragen aan de gemeente, lag bij de doopsgezinde kerk in de Zuiderbuurt en ligt tegenwoordig bij de ingang van Bertilla.

In 1923 werden alle medicijnen nog in een groot kasboek geschreven.

Artsenijbereidkunst

Barentsen was gespecialiseerd in de artsenijbereidkunst en maakte al zijn medicijnen zelf. Dit gebeurde op basis van plantaardige, dierlijke en minerale ingrediënten. Omdat de wereld groter werd nam het arsenaal aan geneeskrachtige ingrediënten navenant toe. Kinaboom, koffie, thee, tabak, suiker, en cacao werden aanvankelijk niet als genotsmiddel maar als geneesmiddel geïmporteerd uit verre gebieden.

Suiker werd duur geïmporteerd vanuit de Canarische eilanden en werd gebruikt om siropen te maken. Suiker werd bij inwendig gebruik beschouwd als geneesmiddel met kalmerend effect op het maag-darmstelsel. Ook zou het volgens 18e-eeuws voorschrift ‘scherpe zoute vochten’ neutraliseren en daardoor heilzaam zijn bij aandoeningen in de luchtwegen. Pillen werden gemaakt als het medicijn lastig als poeder in te nemen was vanwege de slechte smaak van de grondstoffen. In een ruwe mortier werden de grondstoffen gemengd met succus liquiritiae (droppoeder) als plakmiddel en liquiritiae radix (zoethoutwortel) waarmee de pil in de maag uiteen kon vallen.

De bestanddelen werden zorgvuldig gemengd met een stamper en bevochtigd tot er een soort deegbal ontstond. Deze bal werd uitgerold op een pillensnijplank en zo konden per portie 30 pillen gesneden worden. Ze werden bestrooid met lycopodium poeder zodat ze niet aan elkaar vast gingen plakken. Daarna werden ze op een houten ronder tot mooie pillen gedraaid en daarna in een ‘kalkkist’ gezet om te drogen. Door dit arbeidsintensieve klusje moesten patiënten wel 1 of 2 dagen geduld hebben voor ze het medicijn konden krijgen.

‘De patiënten werden niet geïnformeerd over het medicijn dat werd voorgeschreven. De bijsluiters werden uit de verpakking gehaald... ’

Speel mee met de quiz ‘Per Medicijn Wijzer’

100 jaar Apotheek Barentsen... Hoeveel weet jij hierover? Met het beantwoorden van de vragen in de quiz maak je kans op mooie prijzen.

Eerste prijs is een gloednieuwe tablet. Tweede prijs is een originele handbeschilderde apothekerspot. Derde prijs is het boek ‘Hoe word je 100?’.

1e prijs

2e prijs

3e prijs

Speel de Quiz!